Analiza sieci powiazan - ostatniastacja.pl
Menu główne:
Analityka
Analiza sieci powiązań
(2020-02-02.)
Technika ta bywa u nas nazywana analizą sieciową, lub analizą sieci społecznych (por. red. Manterys i Woroniecka 2004) co, w mojej ocenie, sugerować może zawężoną jej użyteczność, z tego powodu pozostanę przy swoim: „analiza sieci powiązań” – i tak chodzi tutaj o opis techniki a nie całej teorii.
Jest to jedna z opisowych technik analitycznych (Pherson i Pherson 2013), pozwalających zwizualizować sytuację. Analizę zawsze przeprowadzamy mając w tyle głowy nasz obiekt i do niego, jako głównego węzła odnosimy całość. Pamiętamy, że przez obiekt rozumiemy: osobę, miejsce, sytuację, lub zdarzenie, a opierając się o definicję, jest to więc albo cel zainteresowania operacyjnego, albo punkt wykorzystania środków techniki operacyjnej.
W tym kontekście ujmowana analiza sieci powiązań wspomaga procesy identyfikacji powiązań między obiektem i otoczeniem, oraz relacji, może być wykorzystana do opisu:
- łańcucha dowodzenia
- organizacji
- kontroli
- łańcucha komunikacji
- przepływów finansowych
- oraz wszystkiego, co można zamknąć w schemacie transakcji/interakcji
Pracując na materiale taka sieć może nie rzucać się w oczy, zwłaszcza jeśli materiał jest stosunkowo obszerny (np. relacje rodzin i klanów arabskich operujących na Bliskim Wschodzie - dzięki tej technice można całkiem trafnie określić np. sukcesję, lub wagę danej osoby, albo z innej dyscypliny zbiór kredytobiorców danej instytucji finansowej - dzięki tej technice można określić gdzie wystepuje prawdopodobieństwo fraudów), gdzie nie ogarniemy jednym spojrzeniem wszystkich składowych (każdy taki istotny element nazwiemy „węzłem”). W ten sposób ujęcie całości dostarczy nam informacji pozwalających z ogólnego obrazu i obszernego materiału informacyjnego wyłonić następujące role:
- liderów
- facylitatorów
- brokerów
- zasoby, np. źródła finansowania, ale także możliwości
- inne kluczowe elementy uzupełniające analizę (np. motywy, zaszłości)
Dzięki graficznemu przedstawieniu zarówno powiązania, jak i działania stają się wyraźniejsze, bardziej konkretnie osadzone. Taka analiza może być szczególnie użyteczna na polu:
a/ szeroko rozumianym prawno-administracyjnym (np. określenie które komórki organizacji są zbędne, które są przeciążone, które mogą być dociążone, jakie przepisy się znoszą, które wymagają usupełnienia etc.)
b/ przeciwdziałania zagrożeniom (np. wykrycie potencjalnych kierunków takich zdarzeń jak terroryzm, fraudy itp.)
c/ w wywiadzie – państwowym specjalnym i policyjnym, prywatnym, np. zleceniach od biznesu (punkt b rozszerzony o prewencyjną analizę sytuacji i dochodzenie, oraz prognozowanie)
Przygotowanie takiej analizy dzielimy na trzy, następujące po sobie etapy:
1. stworzenie grafu z uwzględnieniem obiektu i „węzłów (jego otoczenia i powiązań)
2. analizę sieci
3. pogłębiona analiza społeczna (i tu jest właśnie miejsce na analizę sieci społecznych, ang. SNA social network analysis)
Gdzie pierwsze dwa mają uzasadnienie w ekonomice działania (środki, w tym czas, zawsze są ograniczone, trzeba zawężać obszar), trzeci zaś ma doprowadzić już do konkretnego produktu.
Etap 1 – Stworzenie grafu
Identyfikacja ludzi, grup, środków materialnych, zdarzeń lub innych elementów zainteresowań. Najpierw każda taka rzecz umieszczana jest „na tapecie”, po tym określamy prawdopodobne powiązania, podejmujemy próbę identyfikacji typu takich powiązań (to we własnym zakresie, może być bardzo prosto np. pozytywne, negatywne, ale można zejść bardzo szczegółowo, aż do konkretu – ważne jest to by nie stracić czytelności). To jest krytyczny obszar pracy, gdyż od dobrej jakości sieci zależy to co w niej zostanie.
a/ z ogółu dostępnych informacji i raportów, zidentyfikowanie „węzłów”, łączenie ich lub rozdzielenie
– produkt końcowy: zarejestrowanie i opisanie poszczególnych „węzłów”
b/ określenie interakcji/transakcji, jakie między nimi zachodzą, oraz jakie zachodzą między nimi a obiektem
– produkt końcowy: zarejestrowanie relacji
c/ uporządkowanie oznaczeń, kolorów, numeracji i wszelkiej wartości informacyjnej dotyczącej wyodrębnionych z raportów informacji, tak aby stworzyć spójną skalę, legendę. Pracujemy w oparciu o GŁÓWNE węzły, to jest obiekt i wyodrębnione jako najistotniejsze, kolejne mają mniejsze znaczenie i albo realizowane są na końcu tego punktu albo pomijane
– produkt końcowy: stworzenie legendy opisującej nam cały diagram z relacjami
d/ naniesienie opisanych legendą zależności, jeżeli jest uzasadniona potrzeba uwzględnienie informacji pochodzących z innych spraw
- produkt końcowy: diagram zawierający wszelkie dostępne w danym punkcie czasu informacje o obiekcie i jego otoczeniu
e/ aktualizowanie schematu
I teraz tak: nasze zadanie to określić, jakie istnieją relacje wewnątrz pola, na które ma wpływ obiekt. Obiekt oznaczamy "jedynką", oprócz niego, dla naszej sprawy, wyodrębniliśmy 20 węzłów, z którymi jest on powiazany lub które mogą mieć wpływ na sytuacje w jego otoczeniu. Są to osoby i instytucje - nie będę tutaj opisywał tego dokładnie imionami i nazwami, bo nie w tym rzecz. Z informacji jakie mamy wynika, że istnieją tutaj także bardzo silne związki rodzinne, co oznaczamy kolorami. JEżeli nie mamy infomrajci, nie nanosimy koloru, np. Nigeryjczyk oznaczony 21 jest osobą z zewnątrz, lub jego koneksje są nieznane. Nasz graf po uporządkowaniu przyjąłby taką postać:
Etap 2 - wstępna analiza
To analiza obrazu, który stworzyliśmy na początku. Najczęściej wyłonią się z niego grupy wzajemnych zainteresowań, niektóre będą oddalone, inne będą w bardzo bliskiej relacji lub wręcz przenikające się. Wyłoni się obraz, który możemy zawęzić we wzorce: decyzyjne, wsparcia, działania, zasilające etc. W przypadku ograniczonych zasobów, dzięki temu zabiegów będziemy w stanie wskazać na czym, w pobliżu zadanego obiektu się skupiamy.
Należy zwrócić uwagę na:
a/ ograniczenie krzyżujących się powiązań/relacji w obrębie jednej grupy – chodzi o to by tak poukładać diagram, by linie jak najmniej się przecinały, o ile jest taka mozliwość – celem jest doprowadzenie do większej czytelności i nie gmatwanie nad potrzebę.
b/ węzły odnoszące się do konkretnego zagadnienia/wymiaru skupiamy w zbiory
c/ jeżeli dysponujemy licznymi zbiorami analizujemy, czy i tutaj nie ma możliwości zgrupowania
d/ opisanie każdego występującego na tapecie zbioru, nadanie mu etykiety i uwag
e/ określenie kierunku przepływu (w którą stronę mocniej, w którą słabiej, a może tak samo, kto korzysta), określenie strumieni tego przepływu (czy jakieś drogi są częstsze, jakie elementy są zaangażowane w przepływ, czy to są elementy tego samego typu, rangi czy różne)
O co chodzi, patrzymy czy nie wyłania się z tego obrazu coś co jest ukryte, czyli coś czego nie wiemy. Na co zwracamy uwagę: np. na takie węzły, które łączą ze sobą dwa albo więcej zbiorów – to będą albo brokerzy, albo facylitatorzy, jeżeli znajdują się oni blisko obiektu, lub 1-2 węzły dalej, a obok nich jest za dużo wolnej przestrzeni, za mało powiązań – to wiedz, że coś tam się dzieje i trzeba założyć kartę i sprawdzić, dodać informacji.
Etap 3 - analiza interesujących nas obszarów
Najczęściej już realizowany w oparciu o oprogramowanie, może jednak być po prostu uzupełnieniem etapu 2 o dane ilościowe. Skupia się na pomiarze zmiennych, jakie zachodzą między wyodrębnionymi na wskazanym przez wcześniejsze etapy zbiorze. Dodatkowo można uwzględnić tutaj analizę sieci społecznościowych. Chodzi tutaj o jasne określenie: siły powiązań, stopnia oddziaływania, wektora oddziaływania itp.
Celem jest dostarczenie możliwie precyzyjnej informacji:
kto -> z kim (jest powiązany) -> jak (jaka to relacja, kierunek przepływu) -> jaką pełni rolę
kogo/czego nie widzimy a moglibyśmy się spodziewać
kierunki podejścia do danego węzła
A teraz zróbmy ćwiczenie...
Wyboraźmy sobie, że 1 ginie. Kto potencjalnie może go zastąpić - oczywiście, najprawdopodobniej 2.
Co jednak mogłoby się wydarzyć gdyby zgineli obaj? Najprawdopodobniej 7 (uwzględniane są tutaj także wagi i opisy związków, czego na naszych przykładach nie nanosiłem).
Czy jest ktoś, kto korzysta na sytuacji wyeliminowania obiektu? Kto to jest, jakie są jego powiązania, czy na pewno wiemy o jego powiązaniach wszystko?
Skąd potencjalnie 7 może spodziewać się zagrożenia. I tak dalej...
***Uwaga nasz diagram ma jedynie charakter poglądowy, jakakolwiek jego zbieżność z faktycznym teatrem jest przypadkowa, nie należy wyciągać z ilustracji żadnych wniosków - to tylko uproszczony przykład ilustrujący sposób wykorzystania tego typu narzędzia. Po prostu chciałem coś wrzucić przy tej palindromicznej dacie, a niespecjalnie byłem przygotowany :)
Tradycyjnie, na nasłuchu
Pan Szary
Bibliografia:
Heuer R, Pherson R., (2010), Structured analytic techniques for intelligence analysis, CQ Press, Los Angeles
Turner J., H., (2004) Struktura teorii socjologicznej. Aleksander Manterys, Grażyna Woroniecka (red.), PWN, Warszawa
Pherson H.,K., Pherson R.,K., Critical Thinking for Strategic Intelligence, CQPress, Los Angeles, 2013