Drzewa decyzyjne - ostatniastacja.pl

Przejdź do treści

Menu główne:

Analityka
Analiza drzew decyzyjnych / schematu zdarzeń
(2020-03-19.)
Analiza drzew decyzyjnych to technika strukturyzująca dostepne informacje dotyczące decyzji lub zdarzeń, pozwalająca w wizualny sposób przedstawić, kierunki rozwoju sytuacji i nadająca ramy problemom analitycznym.

Od strony wykonania ma formę diagramu, na którym przedstawione są możliwe wybory oraz potencjalne ich rezultaty. Technika ta jest dość podobna do analizy wpływu (ang. impact analysis).

Taki diagram przedstawia możliwe wybory i rezultaty ułożone w łańcuchy zdarzeń (decyzji). Każda ścieżka w takim łańcuchu stanowi odrębny scenariusz.

Jak przygotować diagram decyzji / zdarzeń?

1/ Zidentyfikuj problem
2/ Zidentyfikuj czynniki lub zagadnienia (konkretne decyzje lub zdarzenia), które muszą być uwzględnione w analizie
3/ Określ alternatywy dla każdego z czynników / każdej z decyzji
4/ Nakreśl drzewo obejmujące ustalenia z pierwszych trzech punktów:
    - zadbaj i sprawdź, czy decyzje / zdarzenia na każdej z gałęzi się znoszą, czyli jeden wybór eliminuje drugi (tylko wtedy są to alteratywy)
    - zadbaj i sprawdź by decyzje / zdarzenia na każdej gałęzi wyczerpywały mozliwości rozwoju

Przykład 1

     Osiołkowi w żłoby dano
     W jeden owies, w drugi siano...
A zatem wstępne ustalenia przebiegu:

     1/ TAK owies / TAK siano
     2/ TAK owies / NIE siano
     3/ TAK siano / NIE owies
     4/ NIE owies / NIE siano
Jak już było powiedziane, w analizie takiej pod uwagę bierzemy konkretne, podjęte decyzje i wrunki, pod którymi zachodzą.

Warunek 1 - wzajemne wykluczenie

W naszym przykładzie tylko dwie opcje spełniają warunek jaki obejmuje zasada wykluczania: są to decyzje albo owies albo siano.
Wyluczająca się charakterystyka mówi o tym, że wybór jednej opcji eliminuje wybór drugiej.
Konsekwencją będzie zdarzenie - wybór albo jednej albo drugiej opcji.

Warunek 2 - wyczerpanie możliwości

Warunek drugi mówi nam o tym, że wybór danej możliwości niejako przesuwa nas dalej, do punktu, w którym przedstawiane są kolejne, skończone możliwości. Innymi słowy, żadna inna szansa nie będzie objęta tak realizowanym scenariuszem. Chodzi o oczyszczenie się, rafinację decyzji.

A zatem: nasz rezultat zamyka się w scenariuszach:
a. 1:0 żre nie żre
b. jeżeli 1 żre to:
     b'. żre owies
     b". żre siano


Przykład 2

Libacja, tak bawić się nie trza, jest dużo wódki i mało powietrza... Generalnie ludzie mogą po wszystkim się porozchodzić, ale może też zrobić się mniej ciekawie.

Wstępne ustalenia przebiegu:

1. Piją i rozchodzą się
2. Piją - dyskutują - rozchodzą się
3. Piją - dyskutują - kłócą się - rozchodzą się
4. Piją - dyskutują - kłócą się - wchodzi rękoczyn - rozchodzą się
5. Piją - dyskutują - kłócą się - rękoczyn - użycie noża

Celem tego uproszczonego przykładu jest pokazanie bardziej rozwiniętego drzewa.
Diagram graificznie pokazuje punkty potencjalnego rozwoju wydarzeń. Takie zestawienie pozwala spojrzeć na zdarzenie w perspektywie układu, czy ciągu zdarzeń, czego inne perspektywy nie pokazują. Zaletą takiego spojrzenia jest możliwość porównywania przebiegow do zdarzeń przeszłych i na ich podstawie np. antycypowanie wydarzeń.

Podobnie jak w poprzednim przykładzie, wybór jednej z opcji, uniemożliwia podjęcie innej. Wyczerpanie wszystkich opcji zamyka możliwości rozwoju sytuacji.

UWAGA: U szczytu każdej takiej gałęzi znajduje się decyzja, która kończy scenariusz! W naszym przykładzie owych szczytów jest 5, co oznacza, że możliwych jest 5 różych scenariuszy.

Przedstawienie zdarzeń w postaci takiego układu porządkuje powiązania między przyczynami i skutkami, pozwala zidentyfikować moment, w ktorym decyzja zaważyła. W bardziej szczegółowych wariantach pozwala ocenić gdzie to powiązanie jest silne a gdzie słabe. Jednocześnie w prosty, przejrzysty sposób widać, co tak naprawdę różni poszczególne przebiegi, a nad to pozwala uwzględnić alternatywy i przebiegi pierwotnie nie brane pod uwagę, czy to ze wzgledu na to, że oceniane jako mało prawdopodobne, czy też nieoczywiste.

Skoro Czytelniku wytrzymałeś do tego punktu, teoria za Tobą - spójrzmy jak praktycznie można wykorzystać podobne ćwiczenia.
Przykład 3

W związku ze zbliżającym się spotkaniem roboczym Ministra Spraw Zagranicznych Federacji Rosyjskiej, Premier chce uzyskać informcje na temat tego, czy zidentyfikowana wcześniej grupa ukraińskich ekstremistów operująca głównie w okolicy Przemyśla stanowi faktyczne zagrożenie, w świetle wieloźródłowej informacji o organizowanym przerzucie broni krótkiej i zapalników z terenu UA.

Czynniki główne:
    - broń i środki działania znajdują się w rękach tych ludzi
    - broń i środki działanie nie znajdują się w rękach tych ludzi

Mozliwe przebiegi:
    - zagrożenie potencjalnie rośnie
    - zagrożenie zasadniczo niezmienne
    - zagrożenie sę zmniejszy
Rysunek odnosi się oczywiście do wydumanej i uproszczonej sytuacji, jego zadanie jest tylko edukacyjne i nie należy na jego podstawie, a także dalszych rozważań wyciagać żadnych wniosków dotyczących rzeczywistości i faktycznie mających miejsce zdarzeń. A wracając już do przykładu rysunek zawiera wszystkie opcje składające się na sytuację oraz wszystkie możliwe scenariusze.

Jak z tymi danymi pracować?

Trzeba do każdego przebiegu postawić szereg pytań, i w oparciu o faktyczne dane odpowiedzieć na te pytania, przykładowo:

***Co wspiera TAK przy informacji o przerzucie broni w danym czasie?
Organizacja zaangażowana jest w przemyt ludzi, informacje operacyjne mówią o spodziewanej większej aktywności, związanej z przerzutem dwóch lub większej ilości grup ludzi / tragarzy. Źródło informuje, że część z tych ludzi miała na sobie coś przenieść.
Jednocześnie na granicy zauważalna była zwiększona aktywność transportu cięzkiego, w tym odbiegające od typowych ładunki (np. zwięksozna ilość kursów z przewozem piechu - wszystko wyglądało prawidłowo, kontrole nic nie wykazały) - piaskarki stosunkowo łatwo zaadaptować do przemytu, a ludzie przyzwyczajają się do stałych elementów krajobrazu
Pomniejsze lokalne grupy przestępcze zmieniły wzorce zachowania.

***Co wspiera tezę, że broń NIE została jeszcze przerzucona?
UWAGA: Nawet jeśli jakieś propozycje nie wydają się tu prawidłowe i oczywiste, każdą z wersji sprawdzasz. Można wykonać to w oparciu o dane juz dostępne, można "zamówić" konkreten informacje ze źródeł operacyjnych. W żadnym wypadku nic nie bierzesz na nosa, wszytsko musi być sprowadzone do faktów.

Jak mozna potwierdzić zasadność odrzucenia tego że przerzut sie wydarzył. Czy masz raporty pograniczników? Czy dostępne są informacje operacyjne np.  z wizji lokalnej, obserwacji, źródeł. Jakimi informacjami dysponujemy? I tak dalej, nie będzie to szerzej omawiane. Wpis ma charakter edukacyjny, a jego wartość fabularną można uplasować gdzieś na poziomie książek kryminalno-sensacyjnych, nie faktycznych informacji.

Po zakończeniu tego etapu, przechodzimy do kolejnego (posuwamy się w prawo naszego drzewa), znów zadajemy pytania...
***Co wspiera tezę, że grupa pozyskała broń i materiały?
przykładowo: zauważono w grupie nowych ludzi, zwiększona aktywność, nowe pojazdy, zmiana wzorców zachowania(n. komunikacji, pory aktywności, kontaktów między członkami), wszelkie odstępstwa od behawioralnych wzorców zachowania, zarówno na poziomie grupy, jak i jednostek (np. ktoś dużo pił, był towarzyski, a aktualnie pije mniej i przebywa w miejscu zamieszkania czasowego), bardz ważna jest aktywnośc na środkach łączności

Podobnie jak w poprzednim przypadku zadajesz pytanie do opcji NIE - jakie dowody wspierają tezę, że nie otrzymali broni?
xxx xxx xxx
Takim sposobem analizujesz każdą opcję, jaką dostarcza drzewo - co ważne, nie szukaj potwierdzenia, tylko staraj się zaprzeczyć danej wersji. Możesz mieć 150 dowodów wspierających hipotezę, ale jezeli masz choćby jeden, który ją podważa - musisz ją odrzucić. W życiu nie ma czegoś takiego jak wyjątek potwierdzający regułę - albo jest reguła albo jej nie ma.

Takie pochylenie się nad każdym zagadnieniem zwraca uwagę na alternatywy, które mogłyby przemknąć niezauważone, nie byłyby brane pod uwagę w punkcie wyjścia wszytskie scenariusze są tak samo prawdopodobne, nawet jeśli wydawałoby sie nam że tak nie jest.

Dokładnie opracowany schemat pozwala analitykowi zidentyfikować i utrzymac przed sobą peły obraz mozliwości, obejmujący rózne zmienne mające wpływ na rozwój scenariusza.
Każda taka zmienna może być przeanalizowana niezaleznie - jednak punktem wspólnym jest zbieranie odpowiedzi uwzgledniających:
   
   - to co sie dzieje
   - co zwraca na to uwagę
   - jak to się dzieje
   - dlaczego to sie dzieje
   - po co to sie dzieje
   - oraz dokąd to doprowadzi

Odpowiadanie i sprawdzanie może pokazać co jest pewne, co najbardziej prawdopodobne, a co zupełnie nieprawdopodobne. Zwiększa to ekonomike rpacy - bo przy ograniczonych zasobach, można skierować siły tam, gdzie potencjalnie zyska się najwięcej informacji. Dodatkową zaletą metody jest możliwość porównania przebiegów do danych historycznych. Dzieki wizualizacji możliwe jest także okreslenie luk w materiale dowodowym, które analityk musi wypełnić bądź to zbierając materiał, bądź też włączając do analizy własne, oparte na specjalistycznej wiedzy założenia lub wreszcie dodatkowe informacje wywiadowcze. Takie dane po opracowaniu mogą dać prdukt w postaci raportu, informacji wywiadu.

Pan Szary
***
Bibliografia:

Heuer R, Pherson R., (2010), Structured analytic techniques for intelligence analysis, CQ Press, Los Angeles
Pherson H.,K., Pherson R.,K., Critical Thinking for Strategic Intelligence, CQPress, Los Angeles, 2013
 
Wróć do spisu treści | Wróć do menu głównego