6. Rozpracowywanie zespołu obserwacyjnego
W momencie nabrania podejrzenia o obserwacji rozpoczyna się proces rozpracowywania. Jeżeli figurant zachowa spokój, a jego codzienne aktywności realizować będzie w sposób nie budzący podejrzeń, może wypracować sobie szansę aby zebrać bardzo szczegółowe dane o obserwacji. Dojdzie do tego poprzez skompromitowanie kolejnych podmiotów przez spalonego, który nieświadomie wystawi pozostałych przez:
- bezpośrednią rozmowę
- spojrzenie w ich kierunku
- nadawanie sygnałów
- podobieństwo ubioru
- zmiany
Uwaga: W przypadku gdy konieczny jest kontakt ze współpracownikiem, źródłem lub kontaktem krytycznie ważne jest to, iż muszą oni utrzymywać ten sam poziom czujności i kontroli przeciwobserwacyjnej.
6a. Legendowanie działań własnych
Reakcja na rozpoznany atak powinna być naturalna i spokojna, jednak aby zareagować, trzeba przyjąć rzeczywistość taką jaką jest, nie zaprzeczać (co jest z jednej strony wynikiem wyparcia z drugiej złudzenia normalności).
Legenda ma różne poziomy, najogólniej:
- w wymiarze makro budujesz swój wizerunek, swoją twarz przedstawianą światu, historia musi być wiarygodna, musi być stała autentyczna, „prawdziwa”(żeby nikt nie złapał cię bez gaci), musi mieć łatwe (i trudne) do ustalenia fakty, które można potwierdzić (np. zdjęcia, wpisy na forach, przedmioty, umiejętności etc. – makrolegenda musi żyć z tobą tak długo, jak długo realizowane jest zadanie. Musi być spójna, nie tylko wewnętrznie, ale także z tobą jako osobą, ona nie kończy się. Jeżeli np. twoim przykryciem jest [kierowca ciężarówki], musisz umieć prowadzić zestaw, poznać słownictwo, nauczyć się tej roli, zebrać komplet swoich fotografii w ciężarówkach i na parkingach, dołączyć do for i być tam aktywnym. Musisz także skompletować odpowiedni sprzęt i zorganizować aktywności – to twoja praca i kropka, nikt nie będzie tego kwestionował.
Legenda nie musi zakrywać ani ciebie jako osoby, ani twojej tożsamości, obecnie, w dobie biometrii i internetu rzeczy, szanse sukcesu w tego typu operacji maleją dramatycznie. Zadaniem legendy jest zwodzenie i wprowadzenie zamętu, także zniekształcenie.
Na poziomie mikro legendujemy czynności, które tu i teraz są wykonane, tworzysz racjonalny i sensowny scenariusz/wyjaśnienie tego dlaczego robisz to, co robisz.
Próby zasłaniania twarzy i unikania ekspozycji też nie mają sensu – jeżeli jesteś obserwowany, obserwatorzy wiedzą jak wyglądasz – skup się na aktywności ochranianej, na tym czego nie chcesz im pokazać. Jednocześnie pamiętaj, każdy nieuzasadniony ruch w twoim kierunku jest atakiem, każdy obiekt blisko ciebie w wąskim gardle jest atakiem, każda próba zablokowania cię jest atakiem.
Jeżeli jednak zareagujesz tak, jakbyś to wiedział – będzie to znaczyło, że wiesz o obserwacji – stąd konieczne jest podjęcie gry, przypominającej szachy. Twoje ruchy muszą uniemożliwiać przeciwnikowi kontrolę, ale jednocześnie nie mogą dostarczyć mu podstaw by przyjął że wiesz o obserwacji, musisz obudować się legendą.
Zasadniczym problem do przepracowania jest rodzaj sytuacji:
a/ figurant/obiekt nie jest świadomy objęcia nadzorem,
b/ figurant/obiekt jest świadomy objęcia nadzorem
Zmiana zachowania po wykryciu obserwacji zostanie zupełnie inaczej odebrana przez zespół obserwacyjny w obu tych wypadkach. Legendowanie wprowadza wątpliwości, bo uniemożliwia całkowicie pewne założenie, że figurant robi to co robi, bo wie że jest pod obserwacją.
Zmiana zewnętrznej warstwy zachowania po wykryciu obserwacji to błąd – głównym celem kontrobserwacji jest upewnienie się o byciu obserwowanym, zebranie danych o obserwacji, określenie celu obserwacji, kontrola, nie zaś jej zgubienie. Zgubienie obserwacji to cel niższy w hierarchii, realizowany w konkretnych okolicznościach – np. kiedy dana aktywność musi być zrealizowana w konkretnym terminie a szansa na jej ukrycie pod obserwacją jest niska.
Najprościej, po wykryciu nadzoru figurant ma następujące możliwości:
- kompletna zmiana planu – jest to opcja bezpieczna, o ile będzie miała legendę (uzasadnienie czytelne dla obserwacji, ale nie budzące podejrzeń np. ze wg na prawdopodobieństwo wystąpienia). Figurant realizuje działania, które nie będą budzić alarmu obserwacji, nie będą narażać go na podjęcie aktywności chronionej (tej, która ma być tajna), daje czas na przeplanowanie i chroni źródło (jeżeli miał być jakiś kontakt)
- kontrola obserwacji - sytuacja, kiedy figurant nie chce lub nie ma możliwości zaniechania aktywności chronionej i musi wypracować sytuację umożliwiającą bezpieczne wykonanie aktywności chronionej.
- zgubienie nadzoru w sposób skryty – to jest ta sytuacja, kiedy figurant nie chce lub nie ma możliwości zaniechania aktywności chronionej i musi wypracować bezpieczną sytuację. Jednym z narzędzi służących zgubieniu obserwacji jest trasa sprawdzeniowa i planowane drogi odejścia. Odejście skryte musi wyglądać jak przypadek, błąd operacyjny zespołu nadzorującego, kiedy tracą figuranta, w sposób możliwie naturalny i uzasadniony, nie pozawala odpowiedzieć na pytanie czy figurant był świadomy obserwacji
- zgubienie nadzoru w sposób odkryty – jest to najbardziej ryzykowana taktyka, nie powinna być realizowana o ile nie ma całkowitej pewności że sytuacja jest krytyczna. Krytyczna jest wtedy, kiedy bez podjęcia natychmiastowej aktywności obserwowany figurant zostanie zabity, uprowadzony, aresztowany, lub ochraniana aktywność zostanie zdekonspirowana.
Jawna aktywność prowadząca do zgubienia obserwacji jest jednoznacznym dowodem, że figurant jest świadomy obserwacji, że w tym konkretnym momencie wykonuje aktywność chronioną lub ma przy sobie kompromaty. Przy próbie ucieczki spontanicznej i otwartej istnieje jednocześnie istnieje najwyższe ryzyko pochwycenia, gdyż uciekinier nie wie ilu ma obserwatorów i gdzie są oni rozlokowani.
6b. Omówienie podstawowych taktyk wykrywania obserwacji
Przeciwobserwacja pozornie jest prostym zagadnieniem: najzwyczajniej trzeba zapamiętać osoby i samochody, które w różnych momentach możesz wokół siebie zauważyć. Kiedy to zrobisz, musisz zadać sobie pytanie: dlaczego widzę tę osobę, ten samochód, tutaj, skoro widziałem go wcześniej w zupełnie innych okolicznościach? Jeżeli nie ma szybkiej i logicznej odpowiedzi na tak postawione pytanie – istnieje poważne ryzyko obserwacji. Aby sobie ułatwić, można odwołać się do określonych, powtarzalnych taktyk:
Identyfikacja czujki
Czujka to przechodnia rola w zespole obserwacyjnym piastowana przez osobę, która raportuje do reszty zespołu wszelkie zmiany w aktywności figuranta, ze wg na relatywną bliskość oraz konieczność sygnalizowania jest to osoba, która najbardziej narażona jest na kompromitację. Nie należy łączyć tej roli z kontrolą, która utrzymuje figuranta w kontakcie wzrokowym.
Czujka to rola w zespole nadzorującym, której zadaniem jest informowanie pozostałych członków zespołu (rozmieszczonych na punktach koperty) o aktywnościach figuranta, szczególnie zmianach kierunku. Czujka po zajęciu pozycji statycznej (jak w przykładzie wyżej), nie podejmie ruchu przy ponownym nawiązaniu kontaktu wzrokowego z figurantem, gdyż to ściągnęłoby uwagę.
Dotyczy to zarówno sytuacji obserwacji w drodze, jak i obserwowania miejsca przebywania figuranta. Jeżeli lokalizacja zawiera więcej dróg wyjścia, więcej osób z zespołu nadzorującego zostanie rozprowadzona jako czujki. Po wejściu do danej lokalizacji należy przemyśleć, jakie są w pobliżu miejsca, gdzie obserwator nie budziłby podejrzeń, te miejsca poddaj kontroli jako pierwsze opuszczając lokalizację.
Identyfikacja kontrolera
Kontroler to rola w zespole obserwacyjnym, której zadaniem jest utrzymanie figuranta w kontakcie wzrokowym. Zgodnie z regułą martwego pola, (to obszar w którym figurant nie powinien zauważyć obserwatorów, gdyż ich tam nie powinno być, najprościej, jeżeli godzina 12 jest na wprost, martwe pole zawiera się między 10 a 2). Z tej reguły wynika ważna rola wszelkich powierzchni odbijających, (np. ciemnych lakierów samochodowych, szyb, luster, witryn itp.), oraz legendowania zwrotów kontrola stara się unikać przebywania w obszarze zasięgu wzroku figuranta, to może powodować rozprężenie i narazić na kompromitację w sytuacji gdy figurant skrycie będzie podejmował obserwację terenu za nim, gdzie znajduje się kontrola.
- wykorzystanie szyb luster i powierzchni odbijających
- przytrzymywanie drzwi, przepuszczanie osób w drzwiach, co daje szansę na nagły uzasadniony zwrot i omiatanie terenu
- przechodzenie przejść dla pieszych i obserwacja kto idzie z tobą i za tobą
- czytanie rozkładu jazdy na przystanku, używanie komunikacji miejskiej, zakupy
* Reguła trzech kontaktów – jeżeli figurant trzykrotnie, podejmie kontakt z daną osobą lub pojazdem (rejestracja), powinien zacząć działać tak jakby był pod obserwacją Wypracowanie reguły trzech kontaktów – to sytuacja, która pozwala sprawdzić, czy instynkt, lub trzykrotne wykrycie śledzącego w jakimś ograniczonym obszarze nie jest przypadkiem – w tym celu figurant wyznacza uzasadnioną trasę, która będzie obejmować przynajmniej trzykrotną zmianę kierunku realizowaną po kwadracie
* Koperta - to technika obserwacyjna polegająca na obstawieniu dróg odejścia na trasie którą porusza się figurant. Zasady realizacji tej techniki mogą być jednak wykorzystane do zebrania danych o obserwacji, lub w krytycznej sytuacji podjęcia próby wyrwania się spod obserwacji. Umiejętne zastosowanie ograniczeń tej techniki zwiększa ryzyko błędów jakie obserwacja może popełnić. Razem z martwym polem, daje rozeznanie gdzie należy patrzeć aby wykryć obserwatorów, także tych rozstawionych przed nim – zostaje myśleć i patrzeć.
Wymuszenie wyminięcia
Figurant może doprowadzić do sytuacji, w której jego kontrola będzie zmuszona go wyminąć, lub zachować się w sposób niestandardowy narażając się na kompromitację. Punkty w których można stosunkowo łatwo doprowadzić do wyminięcia to:
- przystanki autobusowe (które można obejść)
- - przejście dla pieszych (po przejściu którego decydujesz o kierunku, lub z którego możesz się wycofać przed przejściem, np. udając zaczytanie w telefonie, lub podczas przejścia)
- ruchome schody (gdzie zmienisz tempo poruszania się)
- winda (którą figurant jedzie do momentu gdy zostanie sam, po czym wychodzi i zjeżdża w dół, lub przemieszcza się do innej windy lub klatki schodowej)
- szybkie wejście do sklepu lub punktu usługowego bezpośrednio po wejściu za róg
- wejście za róg, przyklejenie się do ściany i oczekiwanie
- przejście przez podmioty – np. wchodzimy do sklepu jednym wejściem, wychodzimy drugim
- po zerwaniu koniecznie zmień ubranie – dobrze mieć worek i farbkę, by prysnąć buty
Przykład:
Figurant (czerwony, A), porusza się wzdłuż głównej ulicy obszaru., jest objęty obserwacją realizowaną przez Czujkę (niebieski, B), oraz kontrolę (jasnoniebieski, C). Figurant wchodzi do Banku (dwa piętra, możliwość kontroli z portalu poprzez szklane drzwi, oraz z półpięter pasażu schodowego), zajmuje pozycję umożliwiającą obserwację, legenduje się pobierając ulotkę (umożliwia mu to spokojne wyczekanie w dobranym miejscu – czyta, oraz potwierdza przyczynę – wychodząc ma ulotkę), w tym samym czasie czujka B wychodzi z roli, mija Bank, po czym kieruje się do kawiarni (w przypadku braku zabezpieczenia, powinien kierować się na pozycję zajętą przez operatora zabezpieczenia (E), jego zadaniem jest zabezpieczenie ulicy. Kontrola C, zajmuje pozycję przy galerii – kiosk, miejsce umożliwiające palenie, drzewa i krzaki, ławeczki, zmienia rolę na czujkę. Kontrola -> czujka jest zarazem operatorem najbardziej podatnym na wykrycie, gdyż musi on objąć obserwacją wejście do banku.
Zaznaczony na żółto okrąg to miejsce szczególnie wrażliwe, bardzo często czy to ze względu na stres, czy brak wyszkolenia, osoba mijająca portal narażona będzie na spojrzenie w tę stronę. Ten moment A powinien wyczekać, bo ma szansę zarejestrować nie tylko sylwetkę, ubranie, ale także twarz i sposób poruszania się.
Zaznaczony na zielono kąt, pokazuje obszar obejmowany wzrokiem przez osoby wychodzące z Banku.
W momencie gdy figurant opuści bank i zacznie zmierzać na południe, Kontrola-> Czujka, przejmuje na stałe rolę Czujki, Czujka przyjmuje rolę kontroli i zajmuje pozycję. Jeżeli Figurant kieruje się na północ, operatorzy wracają do swoich pierwotnie nadanych ról.
Zabezpieczenie podano hipotetycznie, gdyby były dostępne te zasoby ułatwia to zadanie, a w przypadku ryzyka „spalenia” któregoś z operatorów, może on zostać wycofany i zastąpiony.